یادگیری الکترونیک واژه بسیار گسترده ای است و تعاریف گوناگون و مختلفی در رابطه با آن وجود دارد. با یک جستجوی ساده درگوگل می توان بیش از ۸ میلیون نتیجه را دراین مورد مشاهده کرد. اما جامع ترین و در عین حال کوتاه ترین تعریفی که می توان از این واژه ارائه داد عبارت است از: هرنوع یادگیری یا آموزشی که با کمک انواع مدیا های الکترونیکی انجام گیرد.در واقع یادگیری الکترونیکی استفاده از پیشرفتهای تکنولوژیکی برای فعال کردن و توانمند کردن افراد در جهت یادگیری فارغ از زمان ومکان است.
امروزه با پیدایش آموزش الکترونیکی دیگر تصورات قبلی نسبت به تهیه جا و مکان برای تحصیل وآموزش مجازی از بین رفته است اکنون با به صحنه آمدن دانشگاهها و مراکز آموزش مجازی دیگر نیازی به ترک منزل و صرف هزینه گزاف برای مسافرت و اسکان نیست و هر فردی در هر زمان و مکانی میتواند از این امکانات استفاده نماید. افزون بر آن، ساعات شروع وخاتمه کلـاسها ثابت نیست و دانشجویان در هر زمان می توانند در سر کلـاس حضور پیدا کنند یکی از نکات مهمی که در این نوع آموزش مطرح است آزادی عمل در انتخاب موضوع وسر فصلهای موردعلـاقه افراد است.
نیازمندی‌های کلـاس مجازی ؛ سیستمـ‌های آموزشی که به دو دسته تقسیم میشوند.
الف) سیستمـ‌های آموزشی هم زمان
ب)سیستمـ‌های آموزشی غیر هم زمان
سیستمـ‌های آموزشی همـزمان:
۱)کنفرانس ویدئویی دو طرفه: در این روش استاد و دانشجو همدیگر را می بییند و می‌توانند با همدیگر به گفت وگو بپردازند در چنین حالتی به پهنای باند زیادی برای انتقال صوت وتصویر نیاز است. این نوع آموزش همان دیدگاه سنتی آموزشی است که معلم در سر کلـاس حضور پیدا می کند تنها تفاوت، عدم حضور فیزیکی استاد در سر کلـاس درس است.
۲) کنفرانس صوتی دو طرفه از دیگر مزایا ی آموزش الکترونیکی : دراین سیستم استاد و دانشجو تصویر یکدیگر را نمی بینند آن‌هـا فقط اسلـاید‌ها را دیده وصدای یکدیگر را می شنوند.
۳) روش دیداری وشنیداری: در این گونه از آموزش الکترونیک از ترکیب دو روش قبل استفاده می شود.
ب) سیستمـ‌های آموزشی ناهمزمان: در این روش دروس آموزشی از قبل تهیه وبه گونه‌ای ذخیره می شوند و فراگیران می توانند به آن گوش دهند. این حالت یادگیری نیز با روش‌های گوناگون قابل اجرا است.
– استفاده از ضبط ویدئویی
– استفاده از cd آموزشی یا برنامه‌های کامپیوتری.
– استفاده از پخش وبی (درس با روشهای مختلف برنامه ریزی روی یک سایت قرار می‌گیرد)
اینترنت در عرصه های آموزشی نیز چالش های جدیدی را ایجاد کرده است . استفاده از بستر و زیرساخت مناسب اینترنت برای آموزش ، طی سالیان اخیر به شدت مورد استقبال قرار گرفته است . آموزش الکترونیکی ، آموزش مبتنی بر کامپیوتر (CBT) ، آموزش مبتنی بر اینترنت (IBT) و آموزش مبتنی بر وب (WBT) نمونه اسامی انتخاب شده برای روش های جدید آموزشی می باشند . آموزش ( یاد دادن و یاد گیری ) طی سالیان آینده با انقلابی بزرگ روبرو خواهد شد. امکانات سخت افزاری و نرم افراری موجود، بشریت را به سمت یک انقلاب بزرگ آموزشی سوق می دهد.
آموزش های Online از سال ۱۹۹۰ مطرح و همزمان با رشد تجهیزات و امکانات مربوطه در دهه گذشته ، گام های موثری را در این زمینه برداشته شده و اینک در نقطه عطفی قرار گرفته است . آشنایی با سیستم های آموزشی جدید برای تمامی دست اندرکاران امر آموزش، از اهم وظایف است. اگر دانایی را عین توانایی بدانیم ، جوامعی از بشریت به توانایی و خود باوری خواهند رسید که زیر ساخت مناسبی را برای سیستم های آموزشی خود انتخاب و بر همین اساس حرکات هدفمند و سیستماتیک آموزشی را با تاکید بر عناصر متفاوت موجود در یک سیستم آموزشی ، آغاز نمایند. آموزش های الکترونیکی فرصت مناسبی را برای تمام دست اندرکاران سیستم های آموزشی بوجود آورده است تا هر چه سریعتر بتوانند آموزش های فراگیر و مبتنی بر آخرین فن آوری های موجود را در سازمانها و موسسات خود آغاز نمایند.
آموزش الکترونیکی امکان فراگیری مستقل از زمان و مکان را برای دانش پژوهان فراهم می آورد. جایگاه کامپیوتر در آموزش های الکترونیکی بسیار حائز اهمیت است . با پیکربندی مناسب کامپیوتر ( سخت افزار، نرم افزار و شبکه ) امکان استفاده از آموزش های الکترونیکی برای علاقه مندان فراهم می گردد. عملکرد کامپیوتر در آموزش های الکترونیکی نظیر عملکرد موبایل در ارتباطات است . با استفاده و پیکربندی مناسب موبایل امکان برقراری ارتباط مستقل از زمان و مکان خاص برای افراد بوجود می آید.

آموزش الکترونیکی می تواند مبتنی بر CD-ROM ، شبکه ، اینترانت و یا اینترنت باشد. آموزش مجازی برای ارائه محتوی از عناصر اطلاعاتی با فرمت های متفاوت نظیر: متن ، ویدئو ، صدا، انیمیشن ، گرافیک و محیط های مجازی و یا شبیه سازی شده استفاده می نماید. تجارب به دست آمده از آموزش های الکترونیکی به مراتب گسترده تر از تجارب آموزشی به دست آمده در یک کلاس درس سنتی است . آهنگ فراگیری در سیستم های آموزشی الکترونیک از یک روند مشخص و سیستماتیک تبعیت کرده و مخاطبان خود را با هر نوع سلیقه و گرایش به سرعت جذب می نماید.
آموزش های الکترونیکی رمز موفقیت خود را در شیوه ارائه ، نوع محتویات و توزیع ( عرضه ) مناسب می دانند. در آموزش های الکترونیکی از اغلب مسائل موجود در آموزش های سنتی نظیر : سخنرانی های یک طرفه ، تعامل و ارتباط ضعیف با فراگیران ، اجتناب می گردد. با استفاده از نرم افزارهای مربوط به سیستم های آموزش الکترونیکی می توان به سرعت محیط های آموزشی موثر و کارآ را با بهره گیری از عناصر متفاوت آموزشی ایجاد کرد.
چه نوع تحولات و یا اتفاقاتی در مغز انسان در زمان فراگیری ، بوجود می آید؟ آموزش در ابتدا نیازمند محرک های لازم است .به منظور فراگیری موثر و کارآ ، محرک های موجود می بایست نگهداری گردند. متاسفانه سیستم های نرونی ( عصبی ) موجود در مغز که مسئول کنترل محرک ها و ذخیره سازی اطلاعات در حافظه می باشد ، به سرعت دچار خستگی می گردند ( پس از گذشت چند دقیقه ). بدین ترتیب آنها نیازمند بازسازی در فواصل بین سه تا پنج دقیقه می باشند ، در غیر اینصورت میزان پاسخگویی و فراگیری آنها دچار افت می گردد. آنها به سرعت بازسازی می گردند ،سیستم آموزشی می بایست به سرعت با خستگی و دلزدگی به وجود آمده برای فراگیران برخورد مناسب را داشته ، تا امکان یادگیری موثرتر بوجود آید.
یادگیری بر اساس الگو ها ،موثرترین مدل یادگیری محسوب می گردد. در این روش، الگوها از مجموعه ای به مجموعه دیگر جابجا می گردند. الگوهایی که نرون های مربوط به خود را مسئول پاسخگویی خواهند کرد ، از اطلاعات متفاوت در محل های متفاوت مغز استفاده می نمایند.

یادگیری الکترونیکی به چه صورت نگهداشت اطلاعات را بهبود می بخشد ؟
آموزش علاوه بر استفاده از سیستم های نرونی مورد نیاز ، مستلزم استفاده از عناصر دیگر نظیر : ارتباط متقابل ، تخیل و فیدبک است . یادگیری الکترونیکی با استفاده از عناصر متفاوت، که باعث ایجاد عناصر جدید آموزشی می گردد ، فرآیند فراگیری را جذاب تر خواهد کرد. ایجاد جذابیت در یادگیری یکی از دلایل موفقیت آموزش های الکترونیکی است . در صورتیکه از عناصر جدید در سیستم های آموزش الکترونیکی استفاده نکنیم ، عملا” جذابیت های لازم برای آموزش را از دست داده ایم . برای موفقیت در آموزش های الکترونیکی نکات زیر می‌بایست مورد توجه قرار گیرد.
بررسی نوع محتویات، استفاده از تصاویر، صدا و متن و ترکیب مناسب آنها با یکدیگر پیامدهای مثبتی را خواهد داشت .
ارتباط متقابل با فراگیران به گونه ای که ایجاد محرک های لازم را تضمین نماید. استفاده از بازیها ، امتحانات کوتاه مدت برای اخذ فیدبک سریع از فراگیران مناسب ترین روش برای سنجش میزان موفقیت در آموزش است .
ایجاد فیدبک های سریع : دوره های آموزش الکترونیک می بایست از روش هایی به منظور اخذ فیدبک سریع استفاده کند تا در صورت اشکال و یا عدم موفقیت ، سریعا” نسبت به برطرف نمودن آن اقدام نمایند. فیدبک های مربوطه می بایست در سریعترین زمان ممکن اخذ گردند. آموزش در هر مرحله بر اساس آموزش در مرحله قبل ایجاد می گردد. بنابراین تشخیص و اخذ فیدبک های سریع ، مراحل متفاوت آموزشی را به درستی تبین خواهد کرد. در صورتیکه در یک مرحله موفقیتی حاصل نشده باشد ، مرحله بعد که بر اساس مرحله قبل ایجاد شده است ، در امر آموزش توفیق چندانی ایجاد نخواهد کرد.

ارتباطات صمیمی با سایر فراگیران و مربیان الکترونیکی : استفاده از اتاق های گفتگو ، تالارهای مباحثه ، پیام های فوری و پست الکترونیکی در ایجاد ارتباط متقابل با فراگیران الکترونیکی بسیار موثر و کارساز خواهد بود.ایجاد کمیته های Online به طرز چشمگیری در عملکرد برنامه های آموزشی تاثیر خواهد داشت .

آموزش های الکترونیکی به فراگیران این امکان را خواهد داد تا هر فرد با توجه به مسایل و توانایی خود ، آهنگ یادگیری را خود مشخص نماید. در چنین مواردی ، فراگیران در صورتیکه به دلایلی ، چند روزی از سیستم استفاده ننمایند و از آموزش دور باشند ، پس از برطرف شدن مشکلات ، مجددا” قادر به ادامه آموزش خواهند بود. دوره های آموزشی مبتنی بر آموزش الکترونیکی دارای عناصر قابل کنترلی بوده که توسط کاربران استفاده می گردند. عناصر کنترلی فوق در کلاس ها ی آموزش معمولی استفاده نشده و با استفاده از آنان در آموزش های الکترونیکی ، فراگیران قادر به کنترل فرآیند آموزش ، خواهند بود. قابلیت تنظیم آهنگ آموزش توسط فراگیران یکی از دلایل مهم در رابطه با موثر بودن آموزش های الکترونیکی است.
یکی دیگر از عناصری که آموزش های الکترونیکی از آن استفاده می نمایند ، برقراری ارتباط و تعامل متقابل با فراگیران است . میزان و نحوه ارتباط متقابل با فراگیران از حالات ساده که صرفا” کلیک کردن بر روی یک سوال است ، شروع و تا اجرای یک فایل انیمیشن و یا اجرای یک پردازه ادامه خواهد یافت. استفاده از بازیهای محاوره ای که پیام های آموزشی را بر اساس محتویات دوره آموزشی در اختیار فراگیران قرار می دهند ، نیز از جمله روش های موجود برای ارتقاء سطح کیفی آموزش های الکترونیکی است .
آموزش مجازی، از تجارب و تحقیقات به عمل آمده طی سی سال گذشته در امر آموزش استفاده نموده است . در تحقیقات به عمل آمده، به منظور ارتقای سطح کیفی آموزش و سرعت در انتقال آموزش ، راهکارهای زیر توصیه شده است :
استفاده از رنگ ها و ترکیبات خاص رنگ
ترکیب تصاویر و کلمات
ترکیب صدا ، صوت ، موزیک با تصاویر
استفاده از چندین نوع عناصر اطلاعاتی آموزشی
استفاده از لی اوت های ( چارچوپ ) مناسب که به راحتی با حرکت طبیعی چشم بتوان آنها را مشاهده نمود.

مزایای آموزش مجازی
آموزش الکترونیکی نسبت به آموزش های سنتی دارای مزایای عمده ای است . انعطاف‌پذیری و حذف تردد های بی مورد و پر هزینه برای شرکت در دوره های آموزشی ، از مهمترین مزایای آموزش های الکترونیکی است . آموزش الکترونیکی دارای مزایای متعدد دیگری نیز می باشد :
هزینه تولید دوره های آموزش الکترونیکی گران نبوده و با استفاده از نرم افزارها و ابزارهای موجود می توان پس از تهیه نرم افزار مربوطه ، اقدام به تولید دوره های آموزش الکترونیکی کرد.
فراگیران قادر به تنظیم آهنگ یادگیری خواهند بود. اکثر برنامه های آموزش الکترونیکی را می توان در زمان نیاز به آنها ، استفاده کرد .
سرعت فراگیری آموزش الکترونیکی نسبت به آموزش های سنتی به مراتب بیشتر بوده و حداقل ۵۰ در صد بهبود و سرعت را به دنبال خواهد داشت . فراگیران دوره های آموزش الکترونیکی می توانند موضوعات و مطالبی را که نسبت به آنها آنشایی دارند ، مطالعه نکرده و صرفا” بر روی موضوعاتی متمرکز گردند که نسبت به آنها آشنایی وجود ندارد.
آموزش های الکترونیکی از پیام های یکنواخت به منظور ارتباط با مخاطب استفاده می نمایند. (حذف سلایق و تجارب فردی در مقایسه با آموزش های سنتی) آموزش های الکترونیکی مستقل از پارامترهای زمان و مکان بوده و در هر زمان و هر محل می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند.
به روز سازی دوره های مبتنی بر آموزش الکترونیک به سرعت و به سادگی انجام می‌گیرد. موضوعات و محتویات تغییر یافته به سرعت بر روی سرویس دهنده مربوطه قرار گرفته و فراگیران بلافاصله از نتایج آن بهره مند خواهند شد. آموزش های الکترونیکی مبتنی بر CD-ROM در زمان به روز سازی و توزیع هزینه های بالایی را بر سازمان و یا موسسه آموزش‌دهنده و فراگیران تحمیل خواهند کرد. اما روش فوق در مقایسه با آموزش های مکاتبه‌ای مقرون بصرفه خواهد بود.
آموزش های الکترونیکی باعث افزایش قدرت نگهداشت اطلاعات در فراگیران می گردد. در این راستا از عناصر متفاوتی نظیر : صوت ، تصویر ، امتحانات کوتاه مدت ، ارتباط متقابل با فراگیر و سایر موارد برای تاکید مجدد در فراگیری هدفمند استفاده می گردد. در صورتیکه فراگیران بخش هایی از یک دوره آموزشی را به درستی فرا نگرفته باشند ، می توانند در زمان دلخواه مجددا” بخش مربوطه را مطالعه نمایند.
مدیریت برنامه های آموزش الکترونیکی برای گروه های زیادی از دانشجویان ، به سادگی انجام خواهد شد. دنبال نمودن وضعیت آموزشی دانشجویان و میزان پیشرفت به وجود آمده ، زمانبندی و اختصاص دوره های آموزشی برای پرسنل و کارمندان یک اداره و دنبال نمودن وضعیت پیشرفت آنها و سایر موارد مربوط به مدیریت آموزشی به سرعت و به سادگی محقق می گردد.
به طور کلی دنیای امروزی به شیوه جدیدی از آموزش نیاز دارد که با سرعت و شتاب دنیای الکترونیک همخوانی داشته باشد. به همین دلیل آموزش الکترونیک جایگاه ویژه ای را کسب کرده است و این روند رو به رشد همچنان ادامه دارد.

»» نقش آموزش الکترونیکی در سازمان ها و ارتقاء نیروی انسانی + اینفوگرافیک

»» سامانه آموزش مجــازی گام الکترونیک