کارت هوشمند ملی و سرنوشت کارت‌های ملی قدیمی
نزدیک به ۱۰۰سال پس از صدور نخستین شناسنامه در ایران به نام «فاطمه ایرانی» حالا کارت ملی مهم‌ترین سند شناسنامه‌ای ایرانیان است یا اینکه دست‌کم باید اینطور باشد.
به گزارش همشهری آنلاین، سال‌هاست «اداره احصائیه و سجل احوال کل مملکتی» به نام ثبت احوال شناخته می‌شود و کارت ملی اصلی‌ترین نقطه تماس مردم با این سازمان است. با صدور نخستین کارت ملی در سال ۸۷ انتظار می‌رفت با فراگیر شدن آن مشکل اوراق هویتی و شناسایی در محل‌های مختلف برطرف شده و با نشان دادن کارت ملی که حاوی شماره ملی اختصاصی برای هر فرد است، انجام امور بانکی، ثبت‌نام در سازمان‌ها و نهادهای مختلف و ورود و اقامت در هتل‌ها و… به آسانی انجام شود بدون اینکه نیازی به پرکردن فرم‌های عریض و طویل حاوی مشخصات شناسنامه‌ای باشد. با گذشت ۶ سال از این موضوع کارت شناسایی ملی که مدتی است وعده هوشمندشدنش هم داده می‌شود، نه‌تنها کارایی اولیه را ندارد بلکه فقط یک کارت اضافه شده است به همه کارت‌های شناسایی ایرانیان از شناسنامه و گذرنامه تا کارت پایان خدمت و گواهینامه.
حالا کیف ایرانی‌ها پر است از مدارکی مانند کارت خودرو، دفترچه بیمه، بیمه‌نامه و دیگر اوراق هویتی و البته کارت ملی!
دستورالعمل اجرایی صدور کارت شناسایی ملی که مصوب سال ۱۳۷۶ است، این کارت را «سند شناسایی اتباع ایرانی و مشمول کلیه احکام حقوقی و کیفری» تلقی کرده است. در ماده دوم این دستورالعمل آمده است: «کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی، وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، شرکت‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت، دانشگاه‌ها، بانک‌ها، شهرداری‌ها، نهادهای انقلاب اسلامی و نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و شرکت‌ها و مؤسساتی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است موظفند از شماره ملی و کدپستی ۱۰رقمی که توسط سازمان ثبت‌احوال کشور و در قالب کارت شناسایی و با همکاری شرکت پست جمهوری اسلامی ایران برای شناسایی افراد، اشخاص و محل کار یا سکونت آنها حسب مورد اختصاص خواهد یافت تبعیت نموده و به‌کار گیرند.»
اما حمید پارسایی، معاون فناوری اطلاعات و آمار جمعیتی سازمان ثبت احوال در توضیح کاربرد این کارت به همشهری می‌گوید: از همان ابتدا که پروژه کارت ملی راه‌اندازی شد قرار نبود جای اوراق هویتی را بگیرد بلکه کارتی بود که شماره ملی و کد پستی روی آن درج می‌شد و یک شماره ملی شماره‌ای اختصاصی برای هر فرد بود. شناسنامه در قانون جایگاه مشخصی دارد و در هیچ قانونی مصوب نشده که جایگاه شناسنامه تنزل پیدا کند و مثلا کارت ملی جای آن را بگیرد.
او البته توضیح می‌دهد که هم‌اکنون زیرساخت‌هایی وجود دارد که عملا همه نهادها و سازمان‌ها را در شناسایی افراد از هر کارت و سندی جز کارت ملی بی‌نیاز می‌کند: «سازمان ثبت‌احوال کشور پایگاهی از اطلاعات ایرانیان دارد که آن پایگاه را در اختیار سازمان‌ها و نهادها گذاشته است. تا کنون تعداد زیادی پایگاه آنلاین مانند دفاتر ازدواج و طلاق، دفاتر قوه قضاییه، بانک‌ها و… به این پایگاه متصل شده‌اند. به‌دلیل مرجع‌بودن این پایگاه، کابران می‌توانند مشخصات مورد نیاز مراجعه‌کنندگان را در آن پایگاه مشاهده کنند و درصورت نیاز می‌توانند پرینتی از مشخصات فردی مراجعه‌کننده را داشته باشند.»
اما هنوز برای باز کردن دریافت هرگونه خدمات اداری و دولتی از ثبت نام در مدرسه تا افتتاح حساب در بانک، همراه داشتن اصل مدارک و چندین کپی از تمام صفحات شناسنامه و کارت ملی، ۶قطعه عکس و… جزو ملزوماتی است که همراه نداشتن آنها به معنی راه‌نیفتادن کار و معطلی چندساعته و چندروزه است.
این در حالیست که به گفته پارسایی ۴۰هزار نقطه به‌صورت آنلاین به این پایگاه زنده هویتی متصل هستند و با دسترسی به آن نیازی به درخواست عکس و کپی مدارک و… نیست؛ چرا که وقایع حیاتی همچون فوت و ولادت، ازدواج و طلاق در کمترین زمان وارد این پایگاه می‌شوند.
کارتی که اضافه شد
کارت ملی که نسخه اولیه کارت هوشمند ملی است هنوز جایگاه خود را در اداره‌ها و سازمان‌ها پیدا نکرده است. سازمان‌ها و نهادهای مختلف به‌صورت سلیقه‌ای سطح اهمیت این کارت را تعیین می‌کنند. کارت ملی که می‌توانست کارتی باشد به جای همه کارت‌ها، حالا کارتی شده است علاوه بر همه کارت‌های دیگر.
از ابتدای واگذاری شماره ملی به ایرانیان، تا‌کنون برای ۱۰۵میلیون نفر شماره ملی صادر شده است. براساس آمار کارت ملی فراگیری بیش از ۹۷درصد دارد. ۳درصد باقیمانده هم افرادی هستند که به سن ۱۵سالگی نرسیده‌اند و اصولا کارت ملی برای آنها صادر نمی‌شود. حالا که تقریبا همه ایرانی‌ها کارت ملی دارند و زیر ساخت‌های لازم هم وجود دارد، وقت آن رسیده که با انبوه کارت‌هایی که وبال جیب و کیف مردم هستند خداحافظی کنیم. با یک حساب سر‌انگشتی هزینه تولید هر کارت شناسایی کمتر از ۱۰هزار تومان نیست که البته باید به آن هزینه‌های دیگر مانند راه‌اندازی سامانه تولید، توزیع و خدمات بعدی را هم اضافه کرد. وانگهی نگهداری همه این کارت‌ها برای مردم کار دشواری است که گاهی با مشکلات امنیتی و سوءاستفاده‌هایی نیز همراه می‌شود.
کارت هوشمند ملی
با همه کاستی‌های موجود، سازمان ثبت احوال چند سال است که هوشمند‌سازی کارت ملی را هم دنبال می‌کند. این کارت تا‌کنون برای ۶۰۰تا ۷۰۰هزار نفر صادر شده است. اما ثبت احوال اعلام کرده مردم برای دریافت کارت ملی هوشمند عجله نکنند چون اولویت با کسانی است که تازه ۱۵سالشان تمام شده یا تقاضای صدور مدارک المثنی داده‌اند. کمبود ماشین‌های چاپ و مواد خام برای تولید کارت مهم‌ترین مانعی است که پیش‌بینی می‌شود فراگیر‌شدن صدور آن را به اندازه ۵سال دیگر طولانی کند. فعلا هزینه صدور کارت برای هر نفر ۱۵هزار تومان درنظر گرفته شده که هزینه دفاتر پیشخوان و پست جدای از این رقم است.
امضای الکترونیک در کارت هوشمند
از قابلیت‌های کارت هوشمند می‌توان به امضای الکترونیک اشاره کرد. امضای الکترونیک اسناد، درخواست‌ها، نامه‌ها و… از مزیت‌های کارت هوشمند ملی است که با اجرایی شدن آن هیچ سندی قابلیت انکار ندارد. اطلاعات موجود روی تراشه کارت هوشمند نیز در دولت الکترونیک به فضای مجازی وارد می‌شود و سازمان‌ها و نهادهایی که صلاحیت دسترسی به این اطلاعات را داشته باشند می‌توانند از آن استفاده کنند. درخواست برای صدور کارت هوشمند ملی در زمان فراخوان اگر‌چه به‌صورت اینترنتی و در پایگاه ثبت احوال است و کد رهگیری به ثبت‌نام‌کننده داده می‌شود، اما برای تکمیل فرایند صدور باید به دفاتر ثبت احوال مراجعه کرد. همین الزام به حضور می‌تواند احتمالی باشد برای تشکیل صف‌های طولانی، معطلی‌های چندساعته و انتظار چندهفته‌ای برای دریافت کارت ملی جدید؛ اتفاقی که برای صدور کارت‌های ملی قبل نیز افتاد.
به گزارش گام نیوز، گام الکترونیک تنها همکار ایرانی پروژه کارت هوشمند ملی است.